Spis treści
Wprowadzenie do ustawy o ochronie sygnalistów
W dniu 2 kwietnia 2024 roku, Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o ochronie sygnalistów, mającej na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, znanej również jako Dyrektywa o ochronie sygnalistów. Ustawa ta wprowadza szereg nowych obowiązków dla pracodawców oraz zmienia krajobraz prawny dotyczący ochrony osób zgłaszających naruszenia prawne w miejscu pracy.
Definicja sygnalisty według nowej ustawy
W Polsce, zgodnie z ustawą o ochronie sygnalistów, która weszła w życie 14 czerwca 2024 roku, pracodawcy mają określone obowiązki dotyczące ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa. Ustawa ta jest implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 i ma na celu zapewnienie większej ochrony sygnalistom przed działaniami odwetowymi.****Podstawowe obowiązki pracodawcy:
- Ustanowienie procedur zgłaszania: Pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 50 pracowników, są zobowiązani do stworzenia wewnętrznych procedur zgłaszania naruszeń prawa oraz podejmowania działań następczych. Procedury te muszą być dostosowane do specyfiki działalności firmy i powinny być dostępne dla wszystkich pracowników
- Konsultacje z przedstawicielami pracowników: Pracodawca powinien przedstawić projekt procedur zakładowym związkom zawodowym lub innym przedstawicielom pracowników w celu przeprowadzenia konsultacji
- Rejestr zgłoszeń: Należy prowadzić rejestr zgłoszeń wewnętrznych, który powinien zawierać informacje o sposobie przetwarzania danych oraz zapewniać odpowiednią ochronę tych informacji. Osoby odpowiedzialne za prowadzenie rejestru muszą być zobowiązane do zachowania poufności
- Ochrona danych i poufność: Pracodawca musi podjąć działania mające na celu uniemożliwienie dostępu do przetwarzanych danych przez osoby trzecie oraz zapewnić, aby osoby zajmujące się procedurami zgłoszeń przestrzegały zasad poufności****Ochrona sygnalistów przed działaniami odwetowymi
Pracodawcy nie mogą stosować działań odwetowych wobec sygnalistów, takich jak m.in.:
- wypowiedzenie lub nieodnowienie umowy o pracę,
- obniżenie wynagrodzenia,
- przeniesienie na niższe stanowisko,
- pominięcie przy awansach,
- stosowanie mobbingu czy dyskryminacji.
Pozostałe działania adwetowe zostały wypisane w art. 12 ustawy o ochronie sygnalistów.
W przypadku, gdy dojdzie do działań odwetowych, to na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu, aby wykazać, że jego działania nie miały charakteru odwetowego wobec sygnalisty.
Jakie naruszenia prawa obejmuje ustawa?
Naruszeniem prawa jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa,
dotyczące:
1) korupcji;
2) zamówień publicznych;
3) usług, produktów i rynków finansowych;
4) przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
5) bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
6) bezpieczeństwa transportu;
7) ochrony środowiska;
8) ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
Dziennik Ustaw – 3 – Poz. 928
9) bezpieczeństwa żywności i pasz;
10) zdrowia i dobrostanu zwierząt;
11) zdrowia publicznego;
12) ochrony konsumentów;
13) ochrony prywatności i danych osobowych;
14) bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
15) interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
16) rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
17) konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi w pkt 1–16.
Kto musi wdrożyć ustawę o ochronie sygnalistów
Każdy podmiot prawny zatrudniający co najmniej 50 osób ma obowiązek ustalić wewnętrzną procedurę zgłoszeń naruszeń prawa. Procedura ta powinna być opracowana po konsultacjach z reprezentacją pracowników lub związkami zawodowymi, które powinny trwać od 5 do 10 dni. Ważne jest, aby procedura weszła w życie po upływie 7 dni od jej przedstawienia pracownikom, co zwiększa transparentność i dostępność procedur w miejscu pracy.
Zgodnie z art. 23 ustawy o ochronie sygnalistów.
1. Przepisy niniejszego ustawy stosuje się do podmiotu prawnego, na rzecz którego według stanu na dzień
1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób.
2. Do liczby 50 osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prawnego wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia.
3. Próg, o którym mowa w ust. 1, nie ma zastosowania do podmiotu prawnego wykonującego działalność w zakresie usług,
produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu
i ochrony środowiska, objętych zakrese